Warunkiem prawidłowego wymawiania głosek przez dzieci jest sprawne działanie narządu mowy. Każda głoska wymawiana jest nieco inaczej, dlatego tak ważna jest praca poszczególnych partii mięśni oraz prawidłowy układ artykulacyjny podczas ich wymawiania. Ćwiczenia te mają na celu wypracowanie celowych ruchów warg, języka, podniebienia miękkiego czy żuchwy. W miarę potrzeb na początku ćwiczeń można stosować uczulanie miejsc artykulacji dla jednoznacznej identyfikacji miejsca kontaktu z innymi częściami jamy ustnej (uczulamy szpatułką, wacikiem, zimną łyżeczką)

Przykładowe ćwiczenia języka:

UWAGA: Należy unikać ćwiczeń z wysuwaniem języka na zewnątrz jamy ustnej, jeśli dziecko ma wymowę międzyzębową.

• wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej oraz chowanie go do środka (usta szeroko otwarte);
• wysuwanie języka – język wąski (w kształcie grotu, ostro zakończony język sięga jak najdalej do przodu) i szeroki (kształt łopaty, język rozpłaszczony wysunięty jak najdalej do przodu);
• kierowanie języka w kąciki ust – w prawo i w lewo;
• unoszenie języka na górną wargę – język wąski, język szeroki (przy ustach szeroko otwartych);
• wysuwanie i cofanie języka przez zwarte zęby, język przeciska się przez lekko zaciśnięte zęby (masaż języka);
• zawijanie języka o górne zęby;
• oparcie czubka języka o dolne zęby, język powinien być wybrzuszony tak, aby górne zęby skrobały grzbiet języka;
• unoszenie języka za górne zęby i cofanie go po podniebieniu miękkim;
• wypychanie policzków językiem przy zamkniętych ustach;
• wsuwanie języka pod wargi i wykonywanie kolistych ruchów, język oblizuje wargi od środka;
• oblizywanie zębów na zewnątrz i od wewnątrz jamy ustnej (usta są szeroko otwarte);
• liczenie zębów (dotykanie zaostrzonym językiem kolejno każdego górnego zęba);
• dotykanie czubkiem języka różnych miejsc w jamie ustnej (np. podniebienia, dziąseł za górnymi zębami, ostatnich zębów na górze i na dole);
• oblizywanie warg (po czerwieni warg);
• mlaskanie czubkiem języka;
• mlaskanie środkiem języka;
• przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach;
• dotykanie językiem na przemian górnych i dolnych dziąseł przy opuszczonej żuchwie;
• rulonik – język zwijamy w trąbkę i wysuwamy do przodu;
• układanie języka w kształt rulonika, dmuchanie przez rulonik;
• kląskanie;
• naśladowanie ssania cukierka.

Przykładowe ćwiczenia warg:

• wymawianie naprzemiennie samogłosek a-o, e-o przy możliwie dużym otwarciu warg;
• szerokie otwieranie i zamykanie ust;
• wysuwanie warg do przodu, jak przy wymowie głoski [u];
• nadymanie policzków, usta ściągnięte;
• wargi ściągnięte w „dzióbek”;
• wciąganie warg do wnętrza jamy ustnej;
• zaciskanie warg;
• zakładanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną;
• nagryzanie górnymi zębami dolnej wargi i dolnymi górnej (masaż warg zębami);
• szeroki uśmiech – kąciki ust są maksymalnie odsunięte, ukazujemy zęby;
• gwizdanie;
• parskanie;
• cmokanie.

Przykładowe ćwiczenia podniebienia miękkiego:

• język wysunięty daleko na brodę, wdychanie i wydychanie powietrza przy szeroko otwartych ustach;
• naśladowanie kaszlu (język wysunięty daleko na brodę);
• chrapanie na wdechu i wydechu;
• ziewanie z nisko opuszczoną żuchwą;
• głębokie oddychanie przez usta z zatkanym nosem;
• wymawianie sylab: ka, ko, ku, ke, ky, aka, oko, uku, yky, eke, kaka, koko…

Przykładowe ćwiczenia żuchwy:

• zamykanie i otwieranie zębów;
• wysuwanie żuchwy do przodu i cofanie jej;
• masaż warg zębami – dolne zęby przesuwają się po górnej wardze, a następnie górne zęby masują w ten sam sposób dolną wargę.

Opracowanie: Iwona Przybysz