Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi
nr 318 im. J. Ch. Andersena
ul. Teligi 3
01-777 Warszawa
„Rozwój umiejętności dłoni jest u człowieka związany z rozwojem inteligencji – jeśli spojrzeć na historię – również z rozwojem kultury. Można by rzec, że jeśli człowiek myśli, to myśli dłonią i dłonią działa. Niemal natychmiast po pojawieniu się człowieka na ziemi pojawiły się ślady pracy jego rąk.”
Maria Montessori
„Elementy terapii ręki na zajęciach
integracji sensorycznej”
Innowacja programowo-metodyczna
Idea wiodąca innowacji pedagogicznej
Ręka – narzędzie, dzięki któremu ludzie poznają i zmieniają świat. To ona jako wyspecjalizowany narząd odpowiedzialna jest w naszym życiu za większość funkcji. Jej doskonałość polega na tym, że może służyć zarówno jako narzędzie do podnoszenia ciężarów, jak i wykonywać precyzyjne ruchy. Jeśli posiadamy sprawne ręce, to jesteśmy w stanie wykonać wokół siebie większość czynności, co czyni nas niezależnymi od innych.
O deficytach w zakresie funkcjonowania rąk można mówić w bardzo szerokiej skali – od całkowitego braku kontroli nad nimi, do drobnych trudności grafomotorycznych. To, co decyduje o sprawności kończyn górnych, to rozwój kory mózgowej i układu nerwowego. Często u uczniów z dysfunkcjami rozwojowymi można zauważyć obniżone umiejętności w obszarze małej motoryki, stąd pomysł, aby w program zajęć integracji sensorycznej, która w znaczący sposób wpływa na rozwój kory mózgowej i nowych połączeń neuronalnych, włączyć elementy terapii ręki tj. celowego usprawniania małej motoryki w przełożeniu na funkcje. W ten sposób, bazując na strategiach ruchowych, uczeń doskonali swoje umiejętności motoryczne. Błędem jest myślenie, że terapia ręki to statyczne i często nudne zajęcia angażujące wyłącznie dłonie i palce. Terapia ręki zaczyna się w centrum ciała, bo na prawidłowy rozwój sprawności rąk mają wpływ właśnie mięśnie, a jak mięśnie to też kości i stawy. Nie bez znaczenia jest napięcie mięśni i system taktylny, a więc wszystko to, czym zajmuje się również integracja sensoryczna. W efekcie finalnym uczeń lepiej radzi sobie z różnymi funkcjami rąk – szybciej zapina guziki, wiąże sznurowadła, prawidłowo trzyma narzędzie pisarskie.
Założenia programowo-organizacyjne
Adresaci programu:
Uczestnikami programu innowacyjnego są uczniowie klas 0-6 posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z zaleceniem udziału w zajęciach terapii ręki.
Wymiar przestrzenny:
Miejscem realizacji będzie szkolny gabinet integracji sensorycznej, a do realizacji elementów terapii ręki będzie wykorzystywany sprzęt znajdujący się w gabinecie.
Wymiar czasowy:
Data rozpoczęcia: 17 IX 2020
Data zakończenia: 11 VI 2021
Autor innowacji:
Monika Marchwińska-Różańska – terapeuta integracji sensorycznej; pedagog specjalny z ukończonym kursem terapii ręki w modelu PTR.
Realizatorzy innowacji:
Monika Marchwińska – Różańska
Cele ogólne i szczegółowe
Cele ogólne:
usprawnianie i wspomaganie dziecka w osiągnięciu optymalnego poziomu w zakresie samoobsługi;
doskonalenie sprawności manualnej i grafomotoryki poprzez usprawnianie funkcji percepcyjno – motorycznych.
Cele szczegółowe:
rozwijanie ogólnej koordynacji ruchowej;
rozwijanie koordynacji bilateralnej;
usprawnianie sprawności ruchowej całej kończyny górnej;
doskonalenie sprawności manipulacyjnej ręki;
doskonalenie umiejętności prawidłowego chwytu;
doskonalenie techniki pisania;
poprawa koncentracji;
wzmacnianie poczucia własnej wartości poprzez wzmacnianie wiary we własne możliwości.
Metody realizacji:
Zajęcia będą prowadzone w oparciu o metody:
integracji sensorycznej;
kinezjologii edukacyjnej;
integracji odruchów dynamicznych i posturalnych wg S. Masgutowej;
Zabaw FundaMentalnych;
różnorodne techniki plastyczne oraz masaże.
Struktura zajęć
Część wstępna (powitanie, ewentualne przebieranie się w strój/rozbieranie, nauka składania ubrania).
Zajęcia ruchowe:
zabawy i ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową i reakcje równoważne;
zabawy i ćwiczenia rozwijające koordynację obustronną i ruchy naprzemienne;
ćwiczenia i zabawy integrujące przetrwałe odruchy;
ćwiczenia i zabawy rozwijające schemat ciała i orientację przestrzenną;
ćwiczenia i zabawy stabilizujące obręcz barkową i usprawniające ruchy ramion, przedramion, nadgarstka, dłoni i palców.
Sprzęt wykorzystywany do zabaw ruchowych
Sprzęt specjalistyczny: huśtawki, platformy, hamak, deskorolka, trampolina, deska rotacyjna, piłki rehabilitacyjne, piłki skoczki, suchy minibasen, tunele itp.
Sprzęt sportowy: piłki różnej wielkości i ciężkości, wstęgi gimnastyczne, szarfy, chusty, taśmy do ćwiczeń rehabilitacyjnych, obręcze, elementy do budowania torów przeszkód, kijki gimnastyczne, równoważnie, worki do skakania, woreczki wypełnione różnymi materiałami, rakietki z siatką i rzepami itp.
Inne pomoce: serso, puzzle do gry w klasy, guma do skakania, plastikowe kubeczki, wędka z kompletem rybek, kocyki, balony, gazety, kartonowe rurki, kartony po jajkach itp.
Zabawy manualne, grafomotoryczne:
zabawy i ćwiczenia precyzji ruchów dłoni i palców;
ćwiczenia ułatwiające opanowania prawidłowego chwytu i trzymania narzędzia pisarskiego;
ćwiczenia usprawniające kontrolowanie siły nacisku ręki dziecka w trakcie pisania;
wytwarzanie nawyków związanych z prawidłowym kreśleniem niektórych liter i ich połączeń;
zabawy i ćwiczenia współpracy oka i ręki wg określonej kolejności;
ćwiczenia graficzne.
Zakończenie (masażyki, słuchanie opowiadań, muzyki itp.), ewentualne przebranie, pożegnanie.
Pomoce wykorzystywane podczas zajęć manualnych:
Pudełka dotykowe, tkaniny i materiały o różnej fakturze, pojemniki z różnymi zamknięciami, dziurkacze, klamerki do bielizny, masy plastyczne (plastelina, modelina, masa solna), różne rodzaje papieru, folia bąbelkowa, rożnego rodzaju guziki i korale, opakowania po jajkach, szablony figur geometrycznych, liter, zwierząt, kłódki, śruby i nakrętki, plansze z wzorami szlaczków, spiral, ósemek, farby, pędzle różnej grubości, szczypce i pęsety itp. pinezki, gumki itp.
Gry typu pchełki, skaczące czapeczki, żabki, przybijanki, przewlekanki, tablica magnetyczna, tablica znikopis, klocki konstrukcyjne itp.
Materiały naturalne: szyszki, kasztany, żołędzie, liście, owoce i warzywa, przyprawy, korki, nakrętki, stare gazety, sznurki, włóczka, papierowe talerzyki, makarony, kasze, mak itp. (w miarę możliwości, przy zastosowaniu reżimu sanitarnego)
Korzyści płynące z innowacji
Innowacja ma na celu poprawę funkcjonowania ucznia w kontekście jego sprawności manualnej.
Uczeń m. in.:
jest samodzielny w obsłudze;
prawidłowo posługuje się sztućcami podczas posiłków;
sprawnie zapina guziki, napy, rzepy itp.;
wiąże sznurowadła;
prawidłowo trzyma narzędzie pisarskie, nożyczki itp.
Ewaluacja
Zakres ewaluacji: Nadrzędne cele innowacji dotyczą rozwoju uczniów w obszarze dużej i małej motoryki. Dla ewaluacji najistotniejsze będzie monitorowanie i obserwowanie zmian w funkcjonowaniu uczniów – ich sprawności ruchowej i manualnej. Zebrane w ten sposób informacje pomogą wyciągnąć odpowiednie wnioski oraz ułatwią realizację celów podczas innych zajęć terapeutycznych.
Sposoby ewaluacji działań innowacyjnych:
przeprowadzenie diagnozy wstępnej, która pozwoli określić umiejętności funkcjonalne dłoni;
przeprowadzenie diagnozy końcowej, która powoli określić zakres i stopień zmian funkcjonalnych;
sprawozdanie z realizacji innowacji.